SPRAWOZDANIE
Z PRZEBIEGU I MIĘDZYNARODOWEJ KONFERENCJI NAUKOWEJ
,,EDUKACJA WCZESNOSZKOLNA – EGZEMPLIFIKACJE W PRAKTYCE”
w Państwowej Wyższej Szkole Zawodowej w Chełmie
28 kwietnia 2013 roku
Konferencja na temat: ,,Edukacja Wczesnoszkolna – Egzemplifikacje w Praktyce” odbyła się 28 kwietnia 2013 roku i była I Międzynarodową Konferencją Naukową organizowaną na terenie Katedry Pedagogiki w Państwowej Wyższej Szkole Zawodowej w Chełmie. Konferencja ta została zorganizowana z inicjatywy Pani prof. nadzw. dr hab. Jolanty Karbowniczek pod mecenatem JM Rektora PWSZ w Chełmie, prof. zw. dra hab. Józefa Zająca.
Inicjatywę konferencji wsparli: naukowcy zagraniczni – prof. dr hab. Ulla Härkönen (z Finlandii), prof. dr hab. Elizaveta Grineva (z Rosji), prof. dr hab. Ilga Salite (z Łotwy), assoc. prof. Galena Ivanova (z Bułgarii), doc. Zoja Łukaszenia Vladimirova (z Białorusi), doc. Monika Bednarczuk (z Niemiec) i MPhil. Ewa Wilcox (z Wielkiej Brytanii) oraz ze Słowacji – PhDr. Mária Kožuchová, PhDr. Milan Portik, prof. dr Viera Kurincova, PhDr. Zuzana Stanislavová, doc. Ing. Jana Burgerová, PhDr. Mária Podhájecká, doc. PaedDr. Ján Gunčaga, doc. PaedDr. Alicia Petrasová, doc. PaedDr. Eva Šmelová, doc. PaedDr. L’udmila Liptáková, doc. PaedDr. Miluše Rašková, doc. PaedDr. Tatiana Slezáková, doc. PhDr. L’udmila Belásová, doc. PaedDr. Tomáš Jablonský PhD., a także naukowcy z kraju – prof. nadzw. dr hab. Anna Klim-Klimaszewska, prof. nadzw. dr hab. Bożena Sieradzka-Baziur, prof. nadzw. dr hab. Janina Uszyńska-Jarmoc, prof. nadzw. dr hab. Wiesław Kowalski, prof. nadzw. dr hab. Elżbieta Jaszczyszyn, prof. nadzw. dr hab. Lucyna Hurło, prof. zw. dr hab. Iwona Nowakowska-Kempna, prof. nadzw. dr hab. Urszula Ordon, prof. zw. dr hab. Kazimierz Żegnałek, prof. zw. dr hab. Marian Śnieżyński, ks. prof. nadzw. dr hab. Marian Stepulak.
Przedmiotem obrad było określenie podobieństw i różnic oraz prezentacja zmian w edukacji wczesnoszkolnej w zakresie struktury systemów szkolnych, organizacji pracy dydaktyczno-wychowawczej czy koncepcji metodycznych i programowych w wybranych krajach Unii Europejskiej. Organizatorom zależało na dokonaniu analizy porównawczej oraz prezentację wiedzy i indywidualnych doświadczeń dotyczących stanu współczesnej edukacji wczesnoszkolnej w poszczególnych krajach – w Czechach, Słowacji, Łotwie, Białorusi, Niemczech i Wielkiej Brytanii. W ramach konferencji nastąpiła wymiana poglądów na temat kształcenia i wychowania uczniów w dobie przeobrażeń edukacyjnych z uwzględnieniem kluczowych podmiotów edukacji, indywidualizacji nauczania i innowacyjnego spojrzenie na dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi.
Obrady konferencji ,,Edukacja Wczesnoszkolna – Egzemplifikacje w Praktyce” odbyły się w dwóch etapach: pierwszy stanowiły obrady plenarne, a drugi – spotkania w pięciu sekcjach tematycznych. Otwarcia konferencji dokonali: JM Rektor, prof. zw. dr hab. Józef Zając oraz organizatorzy – prof. nadzw. dr hab. Jolanta Karbowniczek i dyrektor Instytutu Matematyki i Informatyki, dr Jarosław Kapeluszny.
Moderatorkami części plenarnej były: prof. dr hab. Jolanta Karbowniczek z PWSZ w Chełmie oraz prof. PhDr. Mária Kožuchová z Katolickiego Uniwersytetu w Rużomberku. Obrady otworzył profesor dr hab. Kazimierz Żegnałek z Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego w Siedlcach, prezentując swoje przemyślenia i uwagi na temat Reformy edukacji wczesnoszkolnej w teorii i praktyce. Profesor analizował kolejne etapy zastosowania zmian programowych w edukacji elementarnej w Polsce na przykładach realizacji przyjętych założeń, jak wyrównywanie szans edukacyjnych, podniesienie jakości kształcenia ogólnego, a także – wciąż spornej kwestii – obniżenia wieku obowiązku szkolnego. Następnie głos zajęła PhDr. Mária Kožuchová, CSc. z Uniwersytetu w Rużomeberku, omawiając przeprowadzenie reformy edukacji na Słowacji i związaną z tym zmianę sposobu kształcenia przyszłych pedagogów nauczania wczesnoszkolnego (wystąpienie pt.: Curricular reforms and teacher training In Slovac Republic). Z kolei prof. nadzw. dr hab. Marian Stepulak z Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Chełmie zwrócił uwagę na problem wychowania w okresie wczesnoszkolnym oraz konieczność prewencji wobec zachowań agresywnych, coraz częściej występujących wśród najmłodszych uczniów (referat pt.: Agresja jako problem społeczno-moralny w okresie wczesnoszkolnym). W dalszej części obrad prof. dr hab. Ilga Salite z Uniwersytetu Daugavpils z Łotwy zaprezentowała holistyczny sposób kształcenia kompetencji kulturowych na Łotwie, akcentując wagę treści narodowych i regionalnych w edukacji na każdym etapie szkolnym (wystąpienie pt.: Participation in sustainable culture nation). Jako kolejna wygłosiła referat prof. dr hab. Lidia Łysiuk z Państwowego Uniwersytetu im. A.S. Puszkina w Brześciu na temat Motywacja i sens uczenia się we wczesnym dzieciństwie. Na przykładzie prowadzonych przez siebie kilkuletnich badań profesor dowodziła o nadrzędnej roli motywacji i jej znaczeniu dla przyszłej postawy i zaangażowania młodego człowieka w procesie nauczania-uczenia się. Obrady plenarne zakończył PaedDr. Ján Gunčaga, PhD. z Katolickiego Uniwersytetu w Rużomberku, omawiając wybrane aspekty nowego modelu nauczania matematyki w Słowacji. W czasie swego wstąpienia pt.: Niektoré aspekty vyučovania matematiky na Učiteľského ústave v Spišskej Kapitule doc. Guncaga zaprezentował ciekawe rozwiązania w ramach nauczania dedukcyjnego czy heurezy, prowadzącej do matematycznych „odkryć” uczniów na przykładzie nauczania liczb bliźniaczych i liczb trojaczych.
Po zakończeniu obrad zaplanowano część artystyczną, w czasie której wystąpiły dzieci z zaprzyjaźnionego Przedszkola Miejskiego nr 15 w Chełmie. Program artystyczny przygotowali wspólnie nauczyciele oraz studenci pedagogiki PWSZ w Chełmie pod kierunkiem dyrektor przedszkola, mgr Jadwigi Guzowskiej.
W sesji popołudniowej obrady odbyły się w pięciu sekcjach tematycznych: Sekcja I. Dylematy współczesnej edukacji wczesnoszkolnej – zmiany strukturalne, organizacyjne, metodyczne i programowe; Sekcja II. Współczesne tendencje i innowacje w edukacji małego dziecka; Sekcja III. Przykłady dobrej praktyki (warsztaty); Sekcja IV: Praca z dziećmi ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi oraz Sekcja V. Nowoczesne technologie informacyjne i komunikacyjne wykorzystywane na zajęciach z dziećmi.
Obrady w sekcji I „Dylematy współczesnej edukacji wczesnoszkolnej – zmiany organizacyjne, metodyczne i programowe” moderowali prof. nadzw. dr hab. Jolanta Karbowniczek oraz prof. nadzw. dr hab. Wiesław Kowalski, a protokołowała mgr Agata Szabała-Walczuk. Obrady rozpoczęła prof. nadzw. dr hab. Jolanta Karbowniczek, omawiając metodyczne aspekty koncepcji kształcenia globalnego oraz jej realizację w praktyce pedagogicznej. Wystąpienie wywołało żywą dyskusję i konkluzje odnośnie zwiększenia udziału specjalistów i środowisk akademickich w procesie organizacji kształcenia zintegrowanego. Następnie PaedDr. Edita Šimčíková z Uniwersytetu w Preszowie w ramach wystąpienia pt.: Sprostredkovanie poznatkov ako prostriedok rozvoja matematických schopností žiakov pobudziła słuchaczy do aktywności, zadając pozornie proste zadanie matematyczne, wymagające jednak nieschematycznego procesu myślowego. Profesor dowodziła, iż predyspozycje matematyczne należy diagnozować metodami dynamicznymi a nie statycznymi, a za kluczowe dla nauczania uznała metody, za pomocą których „nawet uczeń z niewielką wiedzą może poczynić ogromne postępy”. W części kolejnej mgr Eugeniusz Świtała z Uniwersytetu Daugavpils dokonał analizy podstawy programowej i dostępnych aktualnie podręczników edukacji wczesnoszkolnej pod kątem aksjologii i wychowania do wartości. Swoim wystąpieniem wywołał dyskusję wokół wartości i antywartości w polskiej oświacie. Następnie mgr Agata Szabała-Walczuk z PWSZ w Chełmie zaprezentowała referat pt.: Dziecko o specjalnych potrzebach edukacyjnych w świetle zmian prawnych, omawiając zmiany w dotychczasowych aktach prawnych oraz sytuację dzieci niepełnosprawnych w polskim systemie oświaty. Prelegentka podkreśliła ograniczenie możliwości organizowania klas integracyjnych dla dzieci zagrożonych niedostosowaniem społecznym oraz przewlekle chorych.
Na zakończenie moderatorzy dokonali podsumowania obrad, wskazując, iż dla prawidłowego określenia kierunku zmian w polskiej oświacie i ich właściwego przebiegu niezbędny jest dialog ze środowiskami akademickimi, a w projektowaniu reform najważniejsze powinno być dobro dziecka oraz optymalizowanie jego szans rozwojowych, a co za tym idzie – zmiany te powinny być rozszerzone na całokształt środowiska dziecka ze względu na swoje determinanty w procesie kształcenia.
Obrady w sekcji II „Współczesne tendencje i innowacje w edukacji małego dziecka” moderowali prof. nadzw. dr hab. Anna Klim-Klimaszewska oraz prof. dr hab. Kazimierz Żegnałek z Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego w Siedlcach. Protokołowała prof. Anna Klim-Klimaszewska. Do wystąpienia w sekcji zaplanowanych było pięć osób, wystąpiły cztery. Jako pierwsza prelegentka wystąpiła PaedDr. Mária Vargová, Phd. z Katolickiego Uniwersytetu w Rużomberku z referatem pt.: Prepojenie tradičného edukačného procesu s pedagogikou M. Montessori. Dr Vargova przedstawiła sposoby włączania elementów pedagogiki Marii Montessori do tradycyjnego procesu edukacyjnego w przedszkolach na Słowacji. Swoje wystąpienie wzbogaciła własnoręcznie wykonanymi montessoriańskimi materiałami edukacyjnymi. Następnie dr Alicja Puszka z Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego zaprezentowała historię sierocińca Sióstr Miłosierdzia w Lublinie oraz przedstawiła koncepcję wychowania w tym sierocińcu ze zwróceniem uwagi na wychowanie artystyczne dzieci. Trzecie wystąpienie PaedDr. Zuzana Chanasová, PhD. z Katolickiego Uniwersytetu w Rużomberku pt.: Podejście narracyjne w edukacji wczesnoszkolnej a techniki literackie i dramatyczne dotyczyło technik literackich i dramatycznych w edukacji wczesnoszkolnej. Autorka zaprezentowała bardzo pouczający i inspirujący materiał filmowy potwierdzający zastosowanie technik literackich i dramatycznych w edukacji dzieci klas I-III. Na zakończenie obrad zajęła głos dr Ewa Jagiełło z Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego w Siedlcach, prezentując referat pt. Dlaczego ekonomia? Prelegentka przedstawiła argumenty przemawiające za wprowadzeniem edukacji ekonomicznej w przedszkolu.
W podsumowaniu moderatorzy podkreślili, że wszystkie wystąpienia wywołały bardzo duże zainteresowanie wśród uczestników sekcji i okazały się inspiracją do rzeczowych dyskusji i wymiany doświadczeń.
Obrady w sekcji IV „Praca z dziećmi ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi” moderowali: ks. prof. nadzw. dr hab. Marian Stepulak, dr Halina Bejger i dr Beata Komorowska z PWSZ w Chełmie. Protokół sporządził ks. prof. Marian Stepulak. Do wystąpienia w sekcji zaplanowanych było pięć osób, wystąpiły cztery. Obrady rozpoczęło wystąpienie mgr Renaty Piskorz z Zespołu Szkół nr 2 w Radomiu pt.: Metody stymulujące rozwój umiejętności u dziecka niepełnosprawnego intelektualnie na przykładzie oddziaływań dydaktyczno-wychowawczych nauczycieli. Prelegentka przedstawiła nowatorskie metody stymulujące umiejętności u dzieci niepełnosprawnych intelektualnie (m.in. z zespołem Downa) w odniesieniu do przyszłych oddziaływań nauczycieli. Jako kolejna zajęła głos dr Maria Szymańska z Akademii Humanistycznej im. A. Gieysztora w Pułtusku, prezentując referat Przeszkody w twórczym rozwoju dziecka. Autorka podkreśliła rolę wartości w procesie twórczym w aspekcie rozwoju dziecka, omawiając etapy twórczości (tworzenie pomysłów, kryptalizacja twórczości, dojrzała twórczość, twórczość wybitna-blask piękna). Następnie dr Halina Bejger podjęła temat samotności dziecka i jednocześnie profilaktyki w tym obszarze. Dr Bejger zaprezentowała wyniki własnych badań przeprowadzonych na terenie placówki opiekuńczo-wychowawczej w grupie 169 uczniów i 21 nauczycieli. Wyniki badań wskazały, iż istnieje szansa na radzenie sobie z sytuacją osamotnienia tych dzieci. Na zakończenie dr Beata Komorowska przedstawiła trudności wychowawcze, które mają miejsce w edukacji elementarnej. Zaprezentowała przeprowadzone przez siebie pilotażowe badania, z których wynika, że 83,2% uczniów wykazuje trudności wychowawcze. Rodzaje tych trudności to: agresja, przemoc, błędy wychowawcze rodziców. Przejawy agresji pojawiły się u 11,4 % uczniów, niepowodzenia w nauce u 10,7%, trudności w kontaktach interpersonalnych u 45,7%, przesadna bierność wystąpiła u 44,3 %. Na trudności szkolne mają wpływ: rywalizacja między uczniami i niewydolność wychowania w domu rodziców. Po ostatnim referacie odbyła się szczególnie ożywiona dyskusja. W grupie słuchaczy było ponad 30 studentów.
Przewodniczący sekcji, ks. prof. nadzw. dr hab. M. Stepulak, podziękował wszystkim prelegentom oraz przybyłym studentom, podkreślając duże zainteresowanie problematyką obrad zarówno wśród zaproszonych prelegentów jak i słuchaczy oraz wyraził potrzebę organizowania tego typu konferencji w przyszłym roku.
Ze względów organizacyjnych z dwóch zaplanowanych sekcji – III i V – utworzono jedną wspólną, obejmującą tematykę: „Przykład dobrej praktyki we wczesnej edukacji dziecka” oraz „Nowoczesne technologie informacyjne i komunikacyjne wykorzystywane na zajęciach z dziećmi”. Sekcję moderowały: Ing. PhD. Jana Burgerova z Uniwersytetu Preszowskiego w Preszowie oraz dr Aldona Kopik z Uniwersytetu Humanistyczno-Przyrodniczego Jana Kochanowskiego w Kielcach.
Obrady rozpoczęło wystąpienie Márii Karasovej z Katolickiego Uniwersytetu w Rużomberku, pt.: (Ne)primeranosť používania moderných IKT v primárnej edukácii a možnosti práce s nimi. Prelegentka przedstawiała spór, jaki toczy się w środowisku naukowym w Słowacji wokół zasadności i niezasadności korzystania z nowoczesnych technologii informacyjno-komunikacyjnych w edukacji elementarnej. Swój wywód opierała na szeregu przytaczanych wypowiedzi pedagogów i psychologów oraz przykładów praktycznego zastosowania IKT w szkole na I etapie edukacyjnym, przychylając się jednocześnie do opinii aprobatywnych jako bardziej zgodnych, zdaniem Autorki, z globalistyczną tendencją cywilizacyjną. Następnie głos zabrała dr Agnieszka Piwnicka-Jagielska z Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Chełmie, omawiając najnowsze sposoby przeprowadzania ewaluacji zewnętrznej i wewnętrznej w polskim szkolnictwie. Wychodząc od krótkiej prezentacji przyjętych przez reformatorów założeń i tematu wystąpienia Co działa, jeśli nic nie działa? Tajniki ewaluacji, Autorka krytycznie odniosła się do praktycznej realizacji tego procesu, głównie w zakresie nadmiernej ilości wymaganej dokumentacji ewaluacyjnej. Wystąpienie spotkało się z żywym zainteresowaniem słuchaczy, głównie nauczycieli, prowokując do dalszej dyskusji. W kolejnej części doc. Ing. PhD. Jana Burgerova z Uniwersytetu Preszowskiego w Preszowie podzieliła się ze słuchaczami - jako pedagog i informatyk - swymi doświadczeniami nauczaniu z zastosowaniem najnowszych technologii. Autorka prezentowała trudności, na jakie wciąż napotyka i stosowane przez siebie metody prewencyjne w tym zakresie oraz możliwości zastosowania współczesnych technologii (z dbałością o ich różnorodność) w szkolnictwie na wszystkich jego etapach, w tym też rzetelnej edukacji przyszłych pedagogów. Na zakończenie obrad dr Beata Kucharska z Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Chełmie zaprezentowała swoje doświadczenia w zakresie wykorzystania działań arteterapeutycznych (głównie biblioterapii, teatroterapii i terapii przez sztuki plastyczne) w pracy z dziećmi niepełnosprawnymi ruchowo w Dziecięcym Szpitalu Klinicznym w Lublinie. Autorka wskazywała też na szeroką gamę możliwości tych coraz popularniejszych metod pedagogicznych w pracy z dziećmi w okresie wczesnoszkolnym przy korekcji nieśmiałości, nadpobudliwości czy agresji, a nawet w przypadkach poważniejszych, jak ADHD czy dysleksja.
W podsumowaniu moderatorki odniosły się do kluczowych tez wystąpień poszczególnych prelegentek, wskazując na wciąż mało eksponowane tematy w debatach pedagogicznych.
Obrady w sekcjach zakończono ok. godziny 18.00. Godzinę później prelegenci i zaproszeni goście spotkali się na uroczystej kolacji.
Konferencja „Edukacja Wczesnoszkolna – Egzemplifikacje w Praktyce” była ważnym spotkaniem czołowych przedstawicieli dyscyplin pedagogicznych z krajów europejskich – pogłębiła istniejące więzi i współpracę pomiędzy uczelniami wyższymi, wymianę doświadczeń i poglądów w zakresie edukacji, a także pozwoliła na ukształtowanie wspólnego stanowiska odnośnie konieczności prowadzenia dalszych prac badawczych w zakresie edukacji elementarnej.
Protokół sporządziła Beata Kucharska